Kinezi preko Mađarske i Banjaluke grade solarnu elektranu u FBiH

Kineska kompanija “Norinco International” planira da od banjalučke porodice Nikolić kupi 80 odsto udjela u stolačkoj firmi “Aurora Solar” kojoj je Vlada Hercegovačko-neretvanskog kantona dala koncesiju na 30 godina za izgradnju 200 miliona KM vrijedne, solarne elektrane kapaciteta 125 megavata, otkriva portal CAPITAL.

Republika Srpska 22.06.2024 | 08:17

Ova kupovina bi trebalo da bude realizovana preko njihove filijale u Mađarskoj i to za 13 miliona evra (25,5 miliona maraka), a procijenjena vrijednost kompletne investicije je 109,86 miliona evra (214,2 miliona maraka).

Prema koncesiji i planovima, solarna elektrana trebalo bi da bude izgrađena na brdu Komanje kod Stoca na kojem su Nikolići kupili više od 146 hektara zemljišta.

Kineska kompanija je krajem prošlog mjeseca podnijela izvještaj kineskoj berzi u kojem se navodi da je Upravni odbor “Nornico International-a” dao zeleno svjetlo i obavijestio državne organe o spoljnoj investiciji u projekat solarne energije u BiH.

Ističu da samo čekaju odobrenje Komisije za državnu imovinu, Nacionalne razvojne i reformske komisije i Ministarstva trgovine Kine, pa da krenu u kupovinu.

Iako ugovori sa Kinezima još uvijek nisu formalno potpisani, navode kineski investitori u svom izvještaju, detalji buduće saradnje i dinamika realizacije projekta trebalo bi da budu predmet daljih pregovora i dodaju da je potrebno uvažiti i neke rizike u smislu ovog ulaganja.

Iza kompanije “Aurora Solar” iz Stoca stoji porodica iz Banjaluke u čijem je vlasništvu “Tehnomerkur”, kompanija koja se takođe navodi kao suvlasnik pomenute firme. Članovi ove porodice Tihomir, Boris, Marko i Milica, uz ove dvije, vlasnici su i/ili direktori i firmi “Tehno-kvadrat”, “Termik”, “Eos Energy”, “Aurora Enery” i “Solaris Plus” koje se bave raznim djelatnostima, od proizvodnje metalnog namještaja i galanterije, prodaje igračaka za djecu do građevinarstva i proizvodnje električne energije.

Još nije ništa gotovo

Tihomir Nikolić, direktor i suvlasnik “Aurora Solar-a” rekao je u telefonskom razgovoru za portal CAPITAL da još nije ništa gotovo sa Kinezima i da su u toku pregovori kako sa njima, tako i sa drugim potencijalnim ulagačima.

Nikolić ima druge planove i želi zadržati većinsko vlasništvo. Umjesto prodaje 80 odsto udjela koliko očekuju Kinezi, ponudiće im da učestvuju do 50 odsto, pa čak ne isključuje ni mogućnost da njegova kompanija sama ide u investiciju.

“Neće to biti tako kako su oni predstavili. “Tehnomerkur” će zadržati do 50 odsto udjela, a kineski partner je jedan od onih sa kojima smo pričali. Za sada smo u fazi pregovora sa više partnera, a razmatramo i mogućnost da samostalno finansiramo sve ili odaberemo nekog strateškog partnera.

Oni nisu završili ni papirologiju niti dogovorili sa nama, pa je to još uvijek samo njihova želja“, rekao je Nikolić insistirajući da mu pitanja o projektu pošaljemo i mejlom.

U pisanom odgovoru koji smo dobili nakon razgovora, potvrđena nam je kupovina 146 hektara zemljišta na ovom brdu, uz napomenu da se koncesija odnosi samo na proizvodnju, ne na zakup zemljišta.

“Za projekat su zainteresovani mnogi potencijalni partneri koji bi ušli u stratešku saradnju na izgradnji solarnog parka. Koncesija je dobijena na trideset godina, ali isključivo za proizvodnju električne energije, ne za rješavanje vlasništva/prava korištenja zemljišta, jer je zemljište u vlasništvu vlasnika projekta. Ukupna investicija iznosi preko 100 miliona evra, a očekujemo da izgradnja solarnog parka bude završena za 18 mjeseci“, navodi se u odgovorima iz “Aurore Solar”.

Vlada Federacije BiH izdala dozvolu

U septembru prošle godine, Vlada Federacije BiH je izdala energetsku dozvolu za izgradnju ove elektrane, a Vlada Hercegovačko-neretvanskog kantona je u decembru dodijelila koncesiju stolačkom preduzeću na period od 30 godina.

Koncesija obuhvata proizvodnju, prenos i distribuciju električne energije izgradnjom 22 elektroenergetska objekta “Stolac Solar 01-1” i “Stolac Solar 01-22” na Komanje brdu naponske snage svakog od njih do pet megavata, a naknada za svaki pojedinačni objekat kreće se oko 20.000 maraka.

“Koncesionar se obavezuje da će dobiti sve dozvole i saglasnosti. Ugovor o koncesiji će se raskinuti ako tri godine za redom proizvede manje od 20 odsto od planirane godišnje proizvodnje električne energije.

Sredstvo osiguranja za izvršavanje obaveza plaćanja jednokratne i tekuće godišnje koncesione naknade je bezuslovna bankarska garancija za svaku vrstu posebno.

Ugovorom o koncesiji pobliže će se propisati obaveza koncesionara, rokovi za dostavljanje garancija, kao i posljedice neizvršavanja obaveze plaćanja“, navodi Vlada HNK.

Norinco izgradio najveću vjetroelektranu u Hrvatskoj

“Norinco International” u ovom dijelu Evrope poznat je po izgradnji najveće vjetroelektrane u Hrvatskoj (VE Senj), snage 156 megavata i vrijedne 200 miliona evra, koja je otvorena 2021. godine, ali ni do danas nije dobila upotrebnu dozvolu. Problemi su se javili zbog prekomjerne buke 39 vjetroagregata koji se prostiru u dvije opštine.

Hrvatsko Ministarstvo prostornoga uređenja, građevinarstva i državne imovine potvrdilo je krajem januara ove godine da je Državni inspektorat, odnosno njihov Sektor sanitarne inspekcije utvrdio da nisu ispunjeni uslovi sprovođenja mjera zaštite od buke.

“Investitor je, u svrhu dobijanja upotrebne dozvole, dužan otkloniti navedeni nedostatak i od nadležnog tijela, sanitarne inspekcije, dobiti pozitivno mišljenje. Ovo ministarstvo ne može komentarisati na koji će način, odnosno kojim tehničkim rješenjima će investitor otkloniti navedeni nedostatak i uskladiti dokumentaciju“, rekli su u ovom ministarstvu.

Inače, “Norinco International” je na hrvatsko tržište ušao u novembru 2017. godine kada je kupio 76 odsto udjela u firmi “Energija projekt” od Aleksandra Džombića, bivšeg policajca i MMA borca, koja je do tada razvijala projekat VE Senj.

Kinezi su navodno za taj udio platili 32 miliona evra. Samo u 2022. godini, firma “Energija projekat” imala je prihod od 100 miliona evra, a dobit 61,4 miliona evra. Ranije je objavljeno da je sporne i bučne vetroagregate za tu elektranu proizveo kineski “Shanghai Electric”.

Prema podacima dostupnim na internetu, “Norinco International Cooperation” je kineska državna kompanija koja se bavi razvojem, proizvodnjom i izgradnjom oružja, vojne opreme, rudarskih i naftnih projekata.

Ona je dio “China North Industries Corporation” (CNGC), jednog od najvećih kineskih koncerna, koji operiše u 40 zemalja i ostvaruje više od 40 odsto prihoda van Kine.

Dio je šire kineske inicijative “Jedan pojas, jedan put” i radi na razvoju i izgradnji vjetroelektrana u Evropi.

Osim ulaganja u obnovljive izvore energije, “Norinco International” je takođe zainteresovan za daljnja ulaganja u fotonaponske agregate u okolini Zadra u Hrvatskoj.

Ova kineska kompanija koristi se kao instrument za širenje kineskog ekonomskog i geopolitičkog uticaja u jadranskom regionu, kroz ulaganja u infrastrukturne projekte, posebno u sektoru obnovljivih izvora energije. Njena aktivnost u regiji dio je šire kineske strategije prodiranja na evropsko tržište.

Norinco prati loš glas

“Norinco International” je suočen i sa medijskim kritikama u vezi sa projektima termoelektrani “Sendou” u Senegalu zbog uticaja na okolinu i društvo, uključujući zagađenje vazduha, zdravstvene rizike i potencijalne poremećaje lokalnih izvora prihoda.

Izražena je zabrinutost zbog zagađenja vazduha, nedostatka plana akcije preseljenja, kao i uticaja na morske resurse i lokalne ribarske zajednice. Elektrana je doživjela tehničke kvarove, finansijske poteškoće i sukobe među akcionarima, što je dovelo do privremenih zatvaranja i poziva za konverziju u postrojenje na gas.

Global Energy Monitor detaljno je opisivala operativne izazove i protivljenje zajednice u vezi sa ovim projektom, a grupa Afričke razvojne banke radila je procjene uticaja na životnu sredinu i društvo.

U Zambiji, “Norinco International” suočio se s kritikama u vezi sa uslovima rada i bezbjednošću radnika. Postojali su izvještaji o nezadovoljstvu lokalnih radnika zbog loših radnih uslova i neadekvatne plate na infrastrukturnim projektima.

Izgradnja autoputa M-4 u Pakistanu kritikovana je zbog kašnjenja i prekoračenja troškova. Takođe su postojali problemi vezani za eksproprijaciju zemljišta i kompenzaciju za lokalne stanovnike pogođene projektom, o čemu su opširno pisali pakistanski mediji.

Projekat razvoja luke u Džibutiju suočio se sa optužbama za korupciju i nedostatak transparentnosti. Tvrdnje su da neki ugovori nisu bili transparentni i da nisu optimalno koristili lokalnoj ekonomiji.

Izveštaji o ovim kontroverzama dostupni su kod međunarodnih novinskih agencija i organizacija za nadzor kineskih investicija u Africi.

Hidroelektrični projekti kompanije Norinco International u Etiopiji naišli su na kritike zbog uticaja na lokalne zajednice i ekosisteme. Zabrinutosti su uključivale raseljavanje lokalnog stanovništva i efekte na riječne ekosisteme.

Zbog oštrih kritika iz lokalnih zajednica i otpora njihovim projektima, suočili su se sa pravnim i finansijskim poteškoćama, uključujući stavljanje pod nadzor zbog neispunjavanja obaveza po kreditima.

Prodor kineskih kompancija u energetski sektor Srpske i BiH

Kineske kompanije preuzele su posljednjih godina brojne poslove kreditiranja i izgradnje termoelektrana, hidroelektrana, puteva i drugih velikih infrastrukturnih objekata u BiH, a odnedavno su počele pokazivati interesovanje i za obnovljive izvore energije, odnosno gradnju solarnih i vjetroelektrana.

Prva kineska investicija u BiH tog tipa bila je vjetroelektrana “Ivovik”, naponske snage od 259 gigavata godišnje, koju zajedno grade kineske državne kompanije “Power Construction Corporation of China” (Powerchina) i “China General Technology (Group) Holding Co, Ltd” (Genertec).

Prvobitno je najavljeno da se ova VE gradi da građanima BiH donese održivu, pouzdanu i čistu energiju, ali je sve kasnije palo u vodu kada je rečeno da će se dobijena energija prodavati na inostranom tržištu.

U Republici Srpskoj kineske kompanije izvode neke od najvećih projekata, a najavom izgradnje solarne elektrane nastavljen je njihov prodor u ovom sektoru.

Vlada RS potpisala je 2019. godine sa kineskom kompanijom “Avik” sporazum o saradnji na realizaciji izgradnje hidroelektrana na Bistrici. Radovi bi trebalo da budu završeni do 2027. godine.

Do sada je uloženo oko 102 miliona evra koje je finansirala Republika Srpska, dok bi dio trebalo da bude finansiran iz kredita kineske „Eksim“ banke. Ove HE trebalo bi da raspolažu instalisanom snagom od 39 megavat časova.

Do potpisivanja ugovora sa Kinezima došlo je nakon 15 godina strategija, studija, projekata, trošenja novca i prebacivanja vlasništva nad HE “Bistrica” koja i danas postoji samo na papiru.

Najveći ugovor, Vlada RS potpisala je u maju 2020. godine sa kineskom “Eksim” bankom oko kreditiranja za finansiranje projekta HE “Dabar” zaključen krajem 2021. godine i vrijedan 222,4 miliona evra snage 160 megavata.

Radove na ovoj elektrani, najavljeno je tada, izvodiće kompanija “Elnos” sa kineskom “China Energy Gezhouba Group”, te austrijskim “Voith Hydro”. Rok za završetak je 46 mjeseci, a Vlada RS je dala garanciju za 85 odsto vrijednosti ugovora.

(Capital)