Kako je nastala Kraljevina SHS

Prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević je 1. decembra 1918. u kući Krsmanovića na Terazijama u Beogradu proklamovao je Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca.

Srbija 01.12.2018 | 09:31 Svečanom proklamovanju državnog jedinstva Srba, Hrvata i Slovenaca prethodili su zaključci Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba iz pokrajina Austrougarske i odluka skupština Vojvodine i Crne Gore o ujedinjenju sa Srbijom.

Narodna skupština Srba, Hrvata, Bunjevaca, Slovaka, Rusina i ostalih naroda iz Banata, Bačke i Baranje donela je 25. novembra 1918. Odluku o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji. 

Velika Narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori odlučila je 26. novembra 1918. u Podgorici da se "Crna Gora s bratskom Srbijom ujedini u jednu državu". 

Prema podacima Arhiva Jugoslavije, u međuvremenu, pritisnut razvojem događaja, Središnji odbor Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba doneo je, posle izvesnog premišljanja, 24. novembra 1918. odluku o ujedinjenju sa Srbijom i uputio delegaciju u Beograd. 

Na proglašenju, 1. decembra, u Adresi, koju je u prisustvu prestolonaslednika Aleksandra, članova srpske vlade i delegacije iz Zagreba pročitao Ante Pavelić "Zubar", saopšteni su zaključi da Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba "proglašava ujedinjenje države Slovenaca, Hrvata i Srba sa Srbijom i Crnom Gorom u jednu jedinstvenu državu", da vladarsku vlast na čitavoj teritoriji novostvorene države vrši kralj Petar I, odnosno regent Aleksandar Karađorđević, kao i da se obrazuju jedinstvena parlamentarna vlada i narodno predstavništvo. 

Narodno vijeće izrazilo je želju da se Privremeno narodno predstavništvo formira sporazumno između Narodnog vijeća i predstavnika naroda Kraljevine Srbije, ustanovi odgovornost vlade prema parlamentu, ostanu dotadašnje pokrajinske uprave, koje će biti odgovorne autonomnim predstavništvima i pod kontrolom države, da se Konstituanta izabere na osnovu opšteg, jednakog, ravnopravnog, tajnog i proporcionalnog prava glasa, a definitivne državne granice budu u skladu sa etnickim granicama na osnovu principa narodnog samoopredeljenja. 

U Odgovoru na Adresu, prestolonaslednik Aleksandar je u ime kralja Petra I proglasio "ujedinjenje Srbije sa zemljama nezavisne države Slovenaca, Hrvata i Srba u jedinstveno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca", i rekao da ce obrazovati vladu koja ce biti odgovorna narodnom predstavništvu i čiji će prvi i najvažniji zadatak biti utvrdivanje državnih granica u skladu sa etnografskim nacelima. Regent Aleksandar je proglasio ujedinjenje Srbije sa zemljama nezavisne države Slovenaca, Hrvata i Srba, a ne sa državom Slovenaca, Hrvata i Srba koja nije bila međunarodno priznata. 

Prvodecembarske izjave kao "konstitutivni akt" predstavljale su osnovu državnopravnog provizorijuma u novostvorenoj državi Kraljevini SHS od ujedinjenja do donošenja Vidovdanskog ustava 1921. godine. 

U tom periodu najvišu vlast u Kraljevini SHS predstavljali su kralj, odnosno regent Aleksandar, vlada i Privremeno narodno predstavništvo. Prva vlada KSHS obrazovana je 20. decembra 1918, a Privremeno narodno predstavništvo sastalo se 1. marta 1919.

(Tanjug)